Co to jest dosha w ajurwedzie?

Aby zacząć stosować zasady ajurwedy należy zrozumieć jej założenia i poznac odpowiedzi na pare pytań. Dlaczego w ajurwedzie określa się jakie mamy dosha? Co to jest dosha? Co to jest zdrowie według ajurwedy? 

Przejawianie się pięciu elementów teorii stworzenia w człowieku – tridosha.

Ajurweda opisuje, iż  pięć elementów czyli ziemia, woda, ogień, powietrze i eter zagęszczają się i mieszają ze sobą tworząc trzy dosha – tridosha. Dosha rozumiana jest tu jako podstawowa energia biologiczna, typ biologiczny, typ konstytucyjny.

Dosha te to:

 1. Vata - połączenie powietrza vayu i przestrzeni akaśa.

„Moc ruchu”. „To co porusza”.

Właściwości: sucha, szorstka, lekka, szybka, ruchliwa, chłodna, ulotna, nieregularna, rozrzedzona.

Lokalizacja: dolna część ciała, biodra, miednica, kręgosłup, nogi, układ moczowy, żołądek, okrężnica, szpik kostny i układ kostny, serce i mózg.

Zmysły: słuch i dotyk.

Zarządza: ruchem, ruchem płynów i powietrza w ciele, układem nerwowym, układem oddechowym, wydalaniem, pobudzaniem soków trawiennych, układem trawiennym.

Emocje: strach, entuzjazm, umiejętność kreacji, łatwość przystosowania do zmian, napięcie, nerwowość.

Vata jako nośnik ruchu leży u podstaw wielu funkcji ciała i umysłu. Jest odpowiedzialna za podziały komórkowe, budowę tkanek, narządów i układów. Jest odpowiedzialna za przewodzenie impulsów nerwowych ze szczególnym uwzględnieniem połączenia naszych zmysłów z mózgiem oraz połączenia powyższych z narządami ruchu. Vata jest odpowiedzialna za wydalanie moczu, kału, potu, nasienia, krwi menstruacyjnej. To vata kontroluje wydalanie na zewnątrz płodu. Vata reguluje czynności układu pokarmowego, oddechowego i krwionośnego. Odpowiada za funkcje układu nerwowego, a także mózgu oraz rdzenia kręgowego. Vata odpowiada za kontrolę aktywności naszego mózgu oraz czynności związane z postrzeganiem, myśleniem oraz przekazywaniem informacji. Vata leży u podstaw wyobraźni i kreacji.

Jest także przyczyna wielu zaburzeń ponieważ jako element najbardziej lotny i szybki najczęściej zaburzeniom ulega.

2. Pitta - ogień agni, tedżas.

„Moc transformacji”.  „To co porusza”.

Właściwości: gorąca, ostra, kwaśna, przekształcająca, intensywna, tłusta, lekka, nietrwała, płynna.

Lokalizacja: środkowa część ciała, brzuch, wątroba, woreczek żółciowy, dwunastnica, jelito cienkie, krew, skóra, oczy, śledziona i mózg.

Zmysły: wzrok.

Zarządza: metabolizmem, trawieniem, przyswajaniem, enzymami, hormonami, widzeniem, rozumieniem, inteligencją.

Emocje: złość, irytacja, niecierpliwość, odwaga, siła woli, zazdrość, zawiść.

Pitta jest odpowiedzialna za tworzenie tkanek. Przetwarza też ona, transformuje pożywienie pobierane z otoczenia w energię lub w tkanki właśnie. Odpowiada też pitta za tworzenie zbędnych produktów przemiany materii. Jest odpowiedzialna za wszelkie substancje wydzielane przez nasz układ pokarmowy z enzymami i hormonami na czele. Pitta jest odpowiedzialna za regulacje naszego wewnętrznego termostatu czuwając nad temperaturą. Pitta kontroluje nasz podstawowe potrzeby jak głód, pragnienie, gniew oraz pożądanie seksualne. Na bardziej subtelnym poziomie odpowiada pitta za odwagę i siłę woli. Przetwarzając świat zewnętrzny podobnie jak pożywienie pitta kontroluje nasze przyswajanie wiedzy, rozumienie i inteligencję.

3. Kapha - połączenie ziemi prthivi i wody jala, apas.

„ Moc spójności”. „To co wiąże”.

Właściwości: stabilna, trwała, gęsta, ciężka, powolna, lepka, mokra, zimna, tłusta, gładka, ociężała. 

Lokalizacja: górna część ciała, głowa, nos, jama ustna, gardło, płuca, oskrzela, klatka piersiowa, stawy, tkanka łączna, tkanka tłuszczowa, limfa, opłucna, osierdzie.

Zmysły: smak i zapach.

Zarządza: siłą życiową, odpornością, spoistością tkanek, stawami, nawilżaniem, wzrostem, wytrzymałością, śluzem, śliną.

Emocje: miłość, cierpliwość, przebaczanie, chęć posiadania, sknerstwo.

Kapha jest odpowiedzialna za rozwój i odżywianie ciała. Odpowiada za funkcję komórek i tkanek wszystkich narządów oraz tkanki łącznej. Jest odpowiedzialna kapa za tworzenie się złogów i odpadów. To kapha chroni nasze ciało przed zużyciem i zniszczeniem, opierając się w tej materii dosha vata. Kapha nadaje ciału odporność, siłę i elastyczność.

Według ajurwedy każdy z nas ma swoją własna niepowtarzalną konfigurację dosha. Każdy z nam ma także dosha dominującą. To jaką jesteśmy dosha zostaje zdeterminowane w czasie zapłodnienia. Pięć elementów w charakterystycznej kombinacji naszej matki łączy się z pięcioma elementami w charakterystycznej kombinację naszego ojca, tworząc mieszankę niepowtarzalnych, wyjątkowych i charakterystycznych cech w ściśle określonych proporcjach.

W każdym z nas zawarte są wszystkie trzy dosha. Mimo to jedna zazwyczaj będzie dominować kreując naszą „główną dosha”. Często jednak zdarza się tak, że dominują w nas dwie dosha – w różnej proporcji.

W zależności od źródeł podaje się że możliwości kombinacji jest sześć lub siedem. Te bezwzględnie uznawane to typy konstytucyjne czyste: vata, pitta, kapha oraz typy konstytucyjne dwudoszowe: vata-pitta, vata-kapha, pitta-kapha. Oczywiście w przypadku osób dwudoszowych proporcje poszczególnych składników nie będą takie same. Bardzo rzadko zdarza się aby proporcje pomiędzy dosha były takie same ponieważ wszyscy jesteśmy wyjątkowi i niepowtarzalni.

Niektóre źródła podają, że istnieje jeszcze typ vata-pitta-kapha. Inne jednak twierdzą, że wynik testu sugerujący takie połączenie jest błędny albo  test był wykonany w czasie kiedy nasza podstawowa energia biologiczna została zaburzona stanem nabytym, chorobowym vikriti. Tym samym test pokazał nie naszą energię, materię, substancję biologiczną, urodzeniową prakriti ale stan zaburzony vikriti. Spotkałam się też z opinią, że osoby trzy-doszowe istnieją i że są to osoby idealnie zbalansowane – nowożytni święci.

Według teorii ajurwedy dosha powinny funkcjonować w idealnej równowadze zgodnej z naszymi uwarunkowaniami naturalnymi co daje nam witalność i zdrowie. Zrównoważone dosha cały czas reagują ze sobą, ale w proporcjonalny sposób. Mimo ciągłego ruchu i wielu zmiennych zewnętrznych i wewnętrznych starają się pozostać względem siebie wciąż dynamicznie zrównoważone.

Upraszczając ciut zagadnienie vata i kapha stanowią poniekąd swoje przeciwieństwa: lekkość kontra ciężkość, ruch kontra stabilność, materia, szorstkość kontra gładkość. Pita natomiast łączy je, pośredniczy między nimi oraz przekształca jedną w drugą.

Zrównoważone dosha pomagają zachować nasze ciało w optymalnej kondycji, wzmacniają je i odżywiają oraz chronią przed chorobami. 

Niezrównoważone, podwyższone lub zaburzone dosha powodują przyśpieszone starzenie, dysfunkcję, choroby i brak energii życiowej.

Dosha tracą równowagę w wyniku warunków wewnętrznych lub zewnętrznych. Najczęściej zaburza je to co najprostsze to znaczy nieodpowiednia dieta, nasze nawyki oraz środowisko, jakie sobie wybieramy do życia.

Kiedy któryś z elementów naszego prakriti traci równowagę nasza prawdziwa natura zostaje przytłumiona. W zależności od tego co i jak mocno nas zaburza nabieramy cech zaburzającego elementu. 

Z czasem pojawia się stan chorobowy vikriti. To zazwyczaj stan nadmiaru lub podwyższenia którejś z dosha. 

Leczenie więc polega na łagodzeniu owego nadmiaru, aby system mógł powrócić do charakterystycznych i optymalnych dla niego proporcji.

Łagodzenie i równoważenie dosha przeprowadzamy zgodnie z nauką ajurwedy poprzez zmianę diety oraz zmianę rutynowych zachowań i przyzwyczajeń oraz odpowiednie dostosowanie środowiska, w którym żyjemy.