Joga a skolioza

Drugi artykuł z cyklu będzie poświęcony bocznemu skrzywieniu kręgosłupa czyli skoliozie. Tego typu wada postawy najczęściej występuje u dzieci. Chorobę tą rozpatrujemy nie tylko w płaszczyźnie czołowej (prawo, lewo) ale również w strzałkowej (do przodu, do tyłu) oraz w poprzecznej (rotacja i torsja – z łac. „skręt”) kręgów.

[1] W większości przypadków (aż 85%) przyczyny powstawania skoliozy u dzieci są nieznane. Na pewno jednak nie jest ona wynikiem złej postawy w trakcie siedzenia ani noszenia plecaka na jednym ramieniu (chociaż zdania w tej kwestii są podzielone…). Rozróżnia się skoliozę jako schorzenie oraz jako postawę skoliotyczną. Zasadniczą różnicą między nimi jest to, że tą drugą można wyprostować przyjmując prostą postawę, natomiast schorzenia już nie. Skoliozę możemy podzielić ze względu na jej lokalizację na: piersiową, lędźwiowa lub szyjną. Przyczyny powstawania dzielimy natomiast na wrodzone lub nabyte. Ta druga może wynikać z różnicy długości kończyn, przepukliny krążka międzykręgowego czy guzów kości. U dorosłych natomiast skolioza może być spowodowana zwyrodnieniem stawów międzykręgowych. Winny jest tu szczególnie pogarszający się stan kręgosłupa, szczególnie niebezpieczny w połączeniu z osteoporozą. Nieprawidłowe ułożenie kręgosłupa powoduje przesunięcie się środka ciężkości ciała, co z kolei przyczynia się do występowania następujących objawów: wystających łopatek, pojawienia się garbu z jednej strony pleców (spowodowanego wypchnięciem żeber przez kręgi), przekrzywienia ramion i/lub bioder, widocznej różnicy w kształcie wcięcia w talii oraz nierównej długości nóg. Najłatwiejszym sposobem wykrywania skoliozy jest ocena wzrokowa kształtu pleców w skłonie w przód. Leczenie skoliozy to bardzo duże wyzwanie dla ortopedów. Polega na odciążaniu, stosowaniu wyciągów, gimnastyki leczniczej, gorsetów, a w ostateczności na leczeniu operacyjnym. W trakcie leczenia chcemy zmniejszyć krzywizny, utrwalić prawidłową postawę oraz zatrzymać postępowanie zniekształceń.

W przypadku gdy skolioza już występuje nie można mówić o profilaktyce. Możemy jedynie starać się łagodzić jej skutki. Jak to powiedział francuski nauczyciel jogi Christoph Tissot – „uważam, że jedynym sposobem korygowania skoliozy jest nabieranie świadomości napięć doń prowadzących. Nie zawierzam metodom wyprowadzania skoliozy siłą. Należy raczej odprężać i łagodzić rejony twarde, a wzmacniać słabe, rozpoczynając zawsze od obserwacji i rozumienia tego, co w ciele się wydarza”. [2] Kierując się tymi słowami powinniśmy szczególną uwagę zwrócić na to jak kształtuje się dane schorzenie. I tak znając stronę wypukłą i wklęsłą możemy odpowiednio przeciwdziałać negatywnym zjawiskom zachodzącym w ciele. Z niewiadomych przyczyn około 90 procent skrzywień w obrębie klatki piersiowej uwypukla się w prawo, 80 procent skrzywień w odcinku piersiowo-lędźwiowym również uwypukla się w prawą stronę natomiast skrzywienie w odcinku lędźwiowym wygina się w lewo. Skolioza dotyka siedem razy więcej kobiet niż mężczyzn.

Niestety w wielu przypadkach skoliozie towarzyszy ból kręgosłupa oraz ten spowodowany uciskiem żeber na serce i płuca. Elise Browning Miller, cierpiąca na skoliozę nauczycielka jogi, autorka wielu publikacji dotyczących praktyki jogi przy skoliozie, odkryła że dzięki asanom jogi jest w stanie przynieść sobie ulgę w bólu. Podkreśla jednak, że jest to długa i trudna droga. Kiedy nasze ciało jest zbalansowane i wyważone każda asana (zgodnie zresztą z jej definicją) jest praktycznie wykonywana bezwysiłkowo. Niestety skolioza powoduje zmianę środka ciężkości i trudności w utrzymaniu tej równowagi. Asany powinny więc być dostosowane do „nietypowej” sytuacji. Elise wymienia sześć podstawowych rzeczy, na których powinny się skupić osoby dotknięte tym schorzeniem w celu zmniejszenia bólu, korekty postawy i poprawy ułożenia ciała:

1. Praca nad nogami oraz stopami. Do prawidłowego poruszania się niezbędnym jest aby równomiernie rozkładać ciężar na obie nogi, dzięki czemu można wyczuć czy w ciele zachodzą jakieś zaburzenia czy nierówności. Budowanie solidnej podstawy, czyli silnych nóg stanowi niezbędną bazę dla prawidłowej postawy kręgosłupa oraz pozwala na odciążanie go w przenoszeniu ciężaru ciała. Pomocne będą tu asany typu: utkatasana (tzw. potężny) i jej warianty – różne ułożenie rąk, pozycje wojowników – virabhadrasana 1,2,3, trójkąty i inne pozycje stojące. [3]
2. Praca nad wydłużaniem kręgosłupa. Przy skoliozie bardzo istotny aspekt, w którym joga jest niezwykle pomocna. Tak naprawdę wykonywanie większości asan powinno opierać się na wydłużaniu kręgosłupa. Zabieg ten powinien ulżyć w przypadku dużego nacisku kręgów i bólu tym spowodowanego. Pomocne tu będą asany takie jak balasana (pozycja dziecka) lub skłony przy drążku (wykonywane asymetrycznie). [3]
3. Tajemnicza grupa mięśni zwana Psoas czyli długie ułożone równolegle do siebie włókna mięśnia lędźwiowego większego, który należy do grupy przednich mięśni grzbietowych obręczy miedniczej. Mięsień ten przyczepiony jest do ostatniego z kręgów piersiowych, do ostatniego z lędźwiowych i jest połączony z mięśniem biodrowym, a na końcu z kością udową. Pełni on funkcję zginacza. Do tej grupy mięśni zaliczamy również mięsień lędźwiowy mniejszy znajdujący się na przedniej powierzchni mięśnia lędźwiowego większego i odpowiadający za napinanie powięzi biodrowej oraz zmniejszanie ucisku na nerw udowy. Mięśnie te odpowiadają za utrzymanie równowagi tułowia podczas siedzenia i chodzenia. Zachowanie odpowiedniego tonusu Psoas pomaga w utrzymaniu właściwego ułożenia nóg i tułowia, dzięki czemu w pewnym stopniu zwalnia kręgosłup z tego zadania. Z drugiej strony przykurczenie tej grupy mięśni może spowodować pogłębioną lordozę i bóle w dolnym odcinku kręgosłupa. Dlatego też powinniśmy pracować zarówno nad wzmocnieniem jak i rozciągnięciem tego obszaru. Aby budować siłę w tego obszaru można wykonywać takie asany jak: navasana (pozycja okrętu) i jej modyfikacje oraz urdhva prasarita padasana („odkładanie nóg” w leżeniu) i jej wariacje. Do rozciągnięcia tej grupy mięśni przydatne będą virabhadrasana I (pozycja bohatera 1) i anjaneyasana (pozycja sierpa księżyca). [3]
4. W przypadku skoliozy powszechnym problemem są również zaokrąglone plecy, tzw. „garbienie się”. Dlatego należy pracować nad zbliżaniem do siebie i opuszczaniem łopatek. Aby móc wypracować sobie ten ruch należy wzmacniać mięśnie otaczające łopatki, np. wykonując sekwencje urdhva hastasany (unoszenie rąk w różnych konfiguracjach) z tadasany (pozycji góry). [3]
5. Szalenie ważnym aspektem przy skoliozie jest także wzmacnianie mięśni brzucha. Jeśli te są słabe to całą pracę unoszenia ciała i poruszania się muszą wykonać mięśnie pleców, które przy skoliozie i tak muszą się dużo napracować, więc są bardzo spięte.
6. Elise zwraca też uwagę na oddech. Podkreśla, iż jest to chyba jedna z najważniejszych rzeczy na której powinna się skupić osoba dotknięta skoliozą. Zazwyczaj po wklęsłej stronie do płuc dostaje się bardzo mało powietrza ze względu na zaciśnięcie się żeber. Świadome posyłanie oddechów do tej zapadniętej części może rozluźnić mięśnie międzyżebrowe i spowodować powiększenie się objętości płuc. W rezultacie otwiera się klatka piersiowa i wyrównują się obie jej strony. [3]

Jeśli chodzi o przeciwwskazania to zdania są podzielone. W przypadku pozycji skrętnych mówi się, że skręty pozwalają na zmniejszenie skrętu skoliozy. Niektóre źródła podają, że powinno się skręcać tylko w stronę przeciwną niż wypukłość, zaś inne, że można skręcać się w obie strony tylko w różnym zakresie. Sugeruje się również aby wszelkie skłony wykonywać asymetrycznie – zwracając uwagę na stronę skrzywienia kręgosłupa. Jeśli wygięcie jest w prawo to skłaniamy się tylko w prawo. Niektóre źródła podają nawet, że wykonywanie skłonów symetrycznie może być szkodliwe. To samo dotyczy wygięć do tyłu – jedni zakazują ich całkowicie, twierdząc, że wzmaga to rotację kręgów i pogłębia skoliozę, zaś inne źródła podają, że wygięcia pomagają rozluźnić napięcie w kręgosłupie i dają wolność i większą mobilność kręgów po wypukłej stronie kręgosłupa. [4]

Wniosek z tego taki, że powinniśmy bacznie obserwować co komu służy, a co nie. Niezbędne jest tu także baczne oko fachowca, który będzie w stanie kontrolować i dopasowywać ćwiczenia do indywidualnych potrzeb.

[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Skolioza (z dnia 07.04.2016)

[2] http://www.joga-joga.pl/pl121 /teksty860/warsztat _z_christophem_tissot _skolioza_fotorelacj (z dnia 12.04.2016r.)

[3] http://www.yogaforscoliosis .com/yoga_ journal.htm (z dnia 20.04.2016r.)

[4] http://aktywnosc-fizyczna. wieszjak.polki.pl/hatha -joga-a-skolioza,joga-artykul, 10297544.html# (z dnia 20.04.2016r.)