Istota jogi.

Joga rozwijała się poprzez 5000 lat, tworząc kolorową mozaikę praktyk filozofii i literatury. Próba ogarnięcia tej całej spuścizny nie jest łatwym zadaniem, gdyż będąc żywą tradycją joga cały czas się rozwija i ewoluuje, przenikając różne kultury jak hinduizm, buddyzm, dżinizm czy od początku XX wieku zakorzenia się w cywilizacji zachodu.

Pomimo swej różnorodności joga charakteryzuje się pewnymi cechami. Georg Feuerstjein przedstawia w swej książce „Deeper Dimenson of Yoga’ 10 fundamentalnych zasad charakterystycznych dla jogi.

1. Tradycyjnie joga jest przedstawiana jako wiedza wyzwalająca (moksha-shastra) jej celem jest wyzwolenie nas z ograniczonego postrzegania siebie. Z powodu przyzwyczajeń utożsamiamy się z ciałem, umysłem, tym co posiadamy itd. Ta błędna samoidentyfikacja jest przyczyną naszego powtarzającego się cierpienia. Joga daje nam narzędzia do odkrycia kim naprawdę jesteśmy – nieśmiertelnym świadomym Bytem.
2. Wszyscy różnimy się od siebie, mamy różne słabości temperamenty, dlatego joga wypracowała różne podejścia i techniki aby każdy mógł skorzystać z jej dobrodziejstw. Istnieją różne ścieżki, które odpowiadają różnym możliwością praktykujących. W jodze hinduistycznej (hinduizm nie jest traktowany tutaj jako religia, ale jako kultura) wyróżnia się siedem podstawowych ścieżek jogi:
a) Radża joga to joga królewska – ośmioraka ścieżka Patańdżalego (ashtanga joga), skodifikowana w joga sutrach. Przeznaczona dla osób z dużą determinacją pragnących osiągnąć wyzwolenie poprzez intensywną koncetrację połączoną z wyrzeczeniem się świata.
b) Hatha joga to joga mocy (kundalini), której celem jest transmutacja ciała, które stanowi wehikuł w kierunku wyzwolenia.
c) Dźnana joga to joga mądrości, celem jej jest wyzwolenie poprzez zastosowanie wyższej mądrości prowadzącej do rozróżnienia realnego od tego co nierealne. Ta forma joga jest tożsama z wedantą.
d) Karma joga to joga czynu, prowadząca do wyzwolenia poprzez działanie wolne od splamień umysłu. Często uważana za odpowiednią formę jogi dla osób mających problemy z koncentracją i medytacją, jednak w praktyce konieczny etap dla każdego.
e) Bhakti joga – to joga oddania, której celem jest wyzwolenie poprzez poddanie się sile wyższej, odpowiednia dla osób postrzegających Ostateczną Rzeczywistość w formie osobowej.
f) Mantra joga to joga dźwięków mocy, celem tej jogi jest wyzwolenie poprzez recytację dźwięków przepełnionych mocą takich jak om, hum, hrim, ram itd. często postrzegana jako aspekt tantra jogi.
g) Tantra joga to joga ciągłości mająca na celu wyzwolenie poprzez rytuały, pracę z energiami, wizualizację, oraz postrzeganie jedności (ciągłości) pomiędzy zwykłym światem a Transcendentalną Rzeczywistością.
Wszystkie te ścieżki stanowią bramy do świata jogi i naszej własnej świadomości.
3. Wszystkie ścieżki jogi bazują na głęboko moralnym życiu. Istotą takiego życia jest dharma, czyli „moralność”, „prawo”, „cnota”, „porządek”. Dharma jest źródłem takich zasad moralnych jak: niekrzywdzenie (ahimsa), prawdomówność (satya), niekradzenie (asteya), czystość (brahmacarya), współczucie (karuna) i dobroczynność/miłość (maitra). Te zasady moralne pozwalają na koncetrację energii, są paszportem umożliwiającym osiągnięcie ostatecznego celu.
4. Joga to połączenie teorii i praktyki. Joga nie jest ani domeną filozofii ani tylko zbiorem użytecznych praktyk. Aby joga mogła przynieść porządany efekt musisz zwracać uwagę na teorię, która jest podstawą praktyki i na odwrót – wprowadzać w życie teorie i idee jogi. Wymaga to namysłu i samoświadomości. Poszczególne elementy mają swoje miejsce w jodze, tak więc ćwiczenie pozycji (asan) jest jedynie małym wycinkiem praktyki, aby odnieść pełną korzyść z praktyki jogi musisz sięgnąć po inne techniki. Podobnie sama medytacja może ukoić twój system nerwowy, ale żeby osiągnąć sukces na ścieżce jogi musisz znać i rozumieć naturę umysłu. Nie dziwi więc wysoka pozycja studiowania tekstów w większości szkół jogi.
5. Niezależnie jak twoja praktyka wygląda sukces w praktyce samotransformacji zależy od twojego zaangażowania. Jeśli boimy się zmian i jesteśmy przywiązani do naszych wzorców nie osiągniemy sukcesu w jodze. Praktyka jogi wymaga wysiłku i samodyscypliny. Zastępowaniu negatywnych  przyzwyczajeń pozytywnymi nieuchronnie towarzyszy pewna doza frustracji. Należy pamiętać, że ta frustracja jest twórcza. Sanskryckim słowem określającym ten proces jest tapas, oznacza ono gorąco lub żar. Te same słowo używa się na określenie ascetyzmu.
6. Pod mianem jogi kryje się wiele fizycznych jak i psychicznych praktyk, które można z grubsza podzielić na dwie kategorie: abhyasa i vairagya. Abhyasa to powtarzanie technik i praktyk mających na celu osiągnięcie pozytywnego stanu umysłu. Vairagya jest uzupełniającą praktyką odpuszczania wzorców  zachowań i przywiązań.  Abhyasa odkrywa głębsze pokłady umysłu,  vairagya stopniowo prowadzi w kierunku Rzeczywistości.
7. Im bliżej doskonałości jesteśmy tym bardziej prości i zwykli się stajemy. Niektórzy mają tendencje do traktowania wyzwolenia jako trofeum, towarzyszy temu wywyższanie jogi i swojej praktyki. Chcąc być wyjątkowym zapominają, że istoty doskonałe są na doskonale zwyczajne. Nie mają nic przeciwko zwyczajnym obowiązkom, praniu, zmywaniu naczyń, czy wynoszeniu śmieci, tacy sami są też kiedy medytują czy nauczają. Joga od zarania dziejów była domeną nie tylko ascetów (sanyasin) ale też osób pogrążonych w normalnym życiu społecznym i zawodowym (grihastha), dla których codzienne życie daje wiele sposobności na praktykę jogi.
8. W praktyce jogi zdażają się przypadku poczucia pomocy i wsparcia. W teistycznych szkołach jogi mówi się o łasce (prasada),  w nieteistycznych szkołach te wyjątkowe wydarzenia na ścieżce jogi przypisuje się wpływowi wyzwolonych istot. Także guru jest kanałem łaski i pomyślności dla swoich uczniów.
9. Joga ze swej natury jest systemem inicjacyjnym. Inicjacja (daksa) dokonana przez autentycznego nauczyciela (guru) jest istotna w celu osiągnięcia ostatecznego celu jogi. Jest możliwe osiągnięcie wiele korzyści z praktyki jogi bez inicjacji (praktyka asan, pranayamy, czy medytacji). Niemniej praktyka wyższych stadiów jogi wymaga wsparcia poprzez inicjację. Wzorce umysłu są zbyt mocno zakorzenione w świadomości aby można je było łatwo usunąć bez pomocy kwalifikowanego nauczyciela jogi. Na wszystkie praktyki jogi można patrzeć jako przygotowanie do tego wydarzenia.
10. Joga jest stopniowym procesem wykorzenia nieświadomych wzorców i zachowań umysłu przez nowe pozytywne wzorce i zachowania, które są wyrazem wyższego porządku. Osiągnięcie tego celu jest czasochłonne dlatego główną cnotą jogina jest cierpliwość. Sukcesu w jodze nie osiąga się w ciągu dni czy miesięcy. Często jest to zadanie na całe życie. Należy jednak pamiętać, że w jodze żaden wysiłek nie idzie na marne i nawet niewielki wysiłek może przynieść pozytywny efekt w naszym życiu.

~~~~

Piotr Marcinów ukończył filozofię na UJ. Jest wydawcą portalu JogaSutry.pl i nauczycielem jogi. Pisze również dla innych portali o jodze. Prowadzi z żoną, Patrycją Gawlińską, szkołę jogi w Zabrzu. Szkoła Piotra:  Yoga Shala